ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ

Την Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου 2017 και ώρα 11.00 στην αίθουσα συνεδριάσεων της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης παρουσιάστηκε σε δημόσια δοκιμασία ενώπιον των έξι μελών της ορισθείσας επιτροπής (εκ του Τμήματος Θεολογίας, 1. του κ. Χρήστου Αραμπατζή, Διευθυντή του Τομέα Εκκλησιαστικής Ιστορίας, Χριστιανικής Γραμματείας, Αρχαιολογίας και Τέχνης του Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ., καθηγητή Πατρολογίας, και επόπτη συμβούλου της διατριβής, 2. του κ. Παναγιώτη Σκαλτσή, Προέδρου του Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. και καθηγητή Λειτουργικής, 3. του κ. Ηλία Ευαγγέλου, αν. καθηγητή Εκκλησιαστικής Γραμματείας και Πνευματικού Βίου των Σλαβικών Λαών και μέλους της τριμελούς επιτροπής, 4. του κ. Φωτίου Ιωαννίδη, καθηγητή Εκκλησιαστικής Γραμματολογίας με έμφαση στους Λατίνους Πατέρες, 5. του κ. Στυλιανού Τσομπανίδη, αν. καθηγητή Οικουμενικής Κίνησης (Ιστορίας – Θεολογικών Διαλόγων), και 6. εκ του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας Α.Π.Θ. του κ. Βασιλείου Κουκουσά, καθηγητή Εκκλησιαστικής Ιστορίας) και ακροατηρίου η διδακτορική διατριβή του ελληνικής καταγωγής αρχιμανδρίτη π. Μακαρίου Νιάκαρου, προϊσταµένου του Ιερού Ναού Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου του Haverhill της Μασαχουσέτης, με τίτλο «Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Μιχαήλ Κωνσταντινίδης. Η συμβολή του στη θεολογία και στον διάλογο με τον σύγχρονο κόσμο». 

Η μελέτη αποτελεί ουσιαστικά μία πρώτη εργοβιογραφία του μακαριστού εκ Μαρωνείας Κομοτηνής Αρχιεπισκόπου Αμερικής Μιχαήλ (1892-1958). Δι’ ευχών του διαδόχου του Σεβασμιωτάτου Αρχιεπισκόπου Γέροντος Αμερικής κ. Δημητρίου και του οικείου ποιμενάρχη του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βοστώνης κ. Μεθοδίου ο π. Μακάριος εργάστηκε τα τελευταία πέντε χρόνια ύστερα από τη συγκέντρωση και επεξεργασία αρχειακού υλικού για την εκπόνηση της διατριβής του, από την οποία αποδεικνύεται ότι η παρουσία και η δράση του Μιχαήλ ήταν καθοριστική για την πρόοδο και την ανάπτυξη της Ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής: παράλληλα η εργασία αυτή καλύπτει ένα σημαντικό κενό στην Εκκλησιαστική Ιστορία της Ομογένειας στην Αμερική. Η ανάληψη του συγκεκριμένου θέματος από τον π. Μακάριο έγινε ύστερα και από προτροπή του παλαιού καθηγητή του στη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού Βοστώνης πρωτοπρεσβύτερου π. Γεωργίου Δράγα. Πριν τη δημόσια υποστήριξη στις αρχές Νοεμβρίου 2016 ο π. Μακάριος Νιάκαρος και ο επιβλέπων καθηγητής του κ. Χρήστος Αραμπατζής προσήλθαν στο Φανάρι, όπου έγιναν δεκτοί σε ακρόαση από τον Οικουμενικό μας Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίο, τον οποίο και ενημέρωσαν για το πέρας της επιστημονικής έρευνας και συγγραφής της εργασίας, λαμβάνοντας τις πατριαρχικές ευλογίες για την επικείμενη κρίση. 

Στο Α´ Κεφάλαιο παρουσιάζεται μια σύντομη βιογραφία του Μιχαήλ με αναφορά στους σημαντικότερους σταθμούς της ζωής του στην Πόλη (1919-1920), την Κομοτηνή, (1920-1923), την Αθήνα (1923-1927), το Λονδίνο (1927-1939), την Κόρινθο (1939-1948) και την Αμερική (1948-1958), αλλά και στις εγκύκλιες και θεολογικές σπουδές του στη Χάλκη και τη Ρωσία. Στο Β´ Κεφάλαιο καταγράφεται η εκκλησιαστική και ποιμαντορική δράση του μέχρι την εκλογή του το 1949 στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής. Συγκεκριμένα παρουσιάζεται το διδακτικό και ποιμαντικό έργο του στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και τον Ιερό Ναό του Αγίου Στεφάνου στην Πόλη, ενώ παρατίθεται η αποστολή του στην Κομοτηνή ως εξάρχου και ως τοποτηρητή της Μητροπόλεως Μαρωνείας με σημαντική συνεισφορά στην αποκατάσταση των προσφύγων. Επιπλέον καταγράφονται οι πρωτοβουλίες του ως Πρωτοσύγκελου της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, αλλά και ως Ιερατικού Προϊσταμένου του Ι. Ναού της του Θεού Σοφίας Λονδίνου. Ιδιαίτερη σημασία έχει η ενότητα για την ποιμαντορία του Μιχαήλ ως Μητροπολίτη Κορινθίας κατά την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου. Το Γ´ Κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στο έργο του ως Αρχιεπισκόπου Βορείου και Νοτίου Αμερικής, ιδιαίτερα σε θέματα διοίκησης και οργάνωσης της Αρχιεπισκοπής (λ.χ. χειροτονία νέων βοηθών επισκόπων, καθιέρωση νέου συστήματος οργάνωσης των κοινοτήτων, θέματα και προβληματισμοί στις πέντε Κληρικολαϊκές Συνελεύσεις που προήδρευσε, βελτίωση των εκκλησιαστικών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ανάδειξη των εθνικών και θρησκευτικών εορτών και εκδηλώσεων, ίδρυση της Ελληνορθόδοξης Νεολαίας GOYA και εκδόσεις που επιμελήθηκε). Το Δ´ Κεφάλαιο της μελέτης παρουσιάζει διεξοδικά τις ενέργειες του Μιχαήλ για την επίλυση των προβλημάτων της ελληνικής ομογένειας στη Βόρεια και Νότια Αμερική δίνοντας βαρύτητα στην ενότητα της ελληνικής γλώσσας και της ορθόδοξης πίστης στις ελληνικές κοινότητες, αλλά και στην αναγνώριση της Ορθοδοξίας από την αμερικανική πολιτεία. Το Ε΄ Κεφάλαιο κατατάσσει το συγγραφικό έργο του Μιχαήλ σε δέκα κατηγορίες (1. ποιμαντικά, 2. θεολογικά-ιστορικά, 3, επίκαιρα θέματα, 4. μεταφράσεις, 5. άρθρα σχετικά με την Οικουμενική Κίνηση, 6. αλληλογραφία, 7. εγκύκλιοι κατά τη διάρκεια της ποιμαντορίας του στην Κόρινθο και την Αμερική, 8. επιμέλειες εκδόσεων και λειτουργικά έργα, 9. βιβλιοκρισίες, 10. ομιλίες-κηρύγματα). Στο ΣΤ΄ Κεφάλαιο αναλύεται η θεολογική σκέψη του Μιχαήλ, αλλά και η πρότασή του για τον τρόπο επίδρασης της ορθόδοξης θεολογίας στον σύγχρονο δυτικό κόσμο. Στους διαλόγους του Οικουμενικού Πατριαρχείου με τους Αγγλικανικούς και στα συνέδρια του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών προέβαλε τη θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ανεδείκνυε την πιστότητά της στην παράδοση των Οικουμενικών Συνόδων και των Πατέρων της Εκκλησίας και επεσήμανε τις διαφορές με τους Ρωμαιοκαθολικούς και τις προτεσταντικές ομολογίες. Τόνιζε την ανάγκη συνεργασίας, χωρίς όμως να γίνονται εκπτώσεις σε θέματα πίστης και δόγματος. 

Ο Μιχαήλ έθεσε τα θεμέλια της νέας οργάνωσης της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, τα οποία αξιοποίησε ο διάδοχός του Ιάκωβος, για να επεκτείνει την επιρροή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αμερική. Παρά τη σύντομη παρουσία του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο επέτυχε μια ολοκληρωτική αναδόμηση της Αρχιεπισκοπής και παρέδωσε μια Εκκλησία ενωμένη, οργανωμένη με συγκεκριμένες δομές και οικονομικά εύρωστη.

- Δείτε στο ΦΩΣ ΦΑΝΑΡΙΟΥ και την σχετική ανάρτηση: