Gemeente en gemeenteleven

WAT IS DE GEMEENTE ?

Hoe dikwijls is die vraag reeds gesteld ! En hoe dikwijls ook is er reeds een antwoord op gegeven. En toch blijft de voorstelling, die menigeen van de gemeente van Christus heeft, maar vaag en onduidelijk.

Wat is de Gemeente ?

Velen zullen op die vraag antwoorden : de gemeente is het totaal van alle ware gelovigen in Christus. Allen, die de Heiland oprecht liefhebben, allen die door geloof en wedergeboorte met Hem verbonden zijn, vormen tezamen Zijn gemeente.
Dat is waar. Maar is daarmee nu ook verklaard, wat de gemeente is ? Men zegt op die manier immers alleen maar, welke personen van de gemeente deel uitmaken.
Anderen trachten de vraag te beantwoorden met een uiteenzetting aangaande het onderscheid tussen Israël en de gemeente, een beschouwing over het karakter en de hemelse toekomst der gemeente, haar verbondenheid met de opgestane Christus als Zijn lichaam, enz. Dat alles echter heeft betrekking op de positie, de voorrechten en de zegeningen der gemeente, maar laat de vraag omtrent het wezen der gemeente toch feitelijk in het duister.

Wat is de Gemeente ?

Om tot een rechte beantwoording te komen, zullen wij ons moeten wenden tot de grondtekst, en de vraag aldus formuleren : Wat is de eigenlijke betekenis van het Griekse woord : “ekklesia”, dat in de gang bare Nederlandse vertalingen van het Nieuwe Testament door “gemeente” en in sommige persoonlijke vertalingen door “kerk” is weergegeven ?
Dus : wat betekent “ekklesia” ?

Het merkwaardige is nu, dat ook hierop het antwoord verschillend is. Velen verklaren als volgt : Het Griekse woord ekklesia is afgeleid van het werkwoord “ek-kaleo”; ek betekent “van uit”, en kaleo betekent “roepen”. Ekklesia is dus een vergadering van mensen, die ergens uitgeroepen zijn. De gemeente lsraëls (In Hand. 7 : 38 wordt ook het volk Israël ekklesia genoemd) werd uit Egypte geroepen ; de gerheente van Christus werd geroepen uit de wereld. Deze verklaring wordt o.a. in de bekende Scofield Reference Bible gevonden; men zie de aantekeningen bij Matth. 16 : 18 en Hand. 7 : 38. Deze verklaring is ook overigens wijd verbreid. Toch moeten hiertegen enige ernstige bedenkingen worden ingebracht. In de eerste plaats wel deze, dat de betekenis van een woord in het algemeen niet bepaald wordt door zijn afleiding, maar alléén door zijn gebruik in de gangbare taal. Met de betekenis van een woord wordt immers bedoeld de zaak, die door dat woord wordt aangeduid. Nu kende men natuurlijk steeds éérst de zaak; daarna ontstond het woord, waarmee die zaak voortaan genoemd zou worden. Die naam geeft echter nooit ten volle het zaakbegrip weer; duidt er soms maar een bijkomstigheid van aan. Het woord “rijwiel” zegt niet precies, wat voor een ding het eigenlijk is; wie het niet kent, zou in elk geval denken, dat er maar één wiel aan zit ! Daarbij komt nog, dat vele woorden na verloop van tijd niet weinig van betekenis veranderen. Wie uit de vorming of afleiding van een of ander woord zijn betekenis wil opdiepen, zal dus allicht misgrijpen. Het woord “heidenen” heeft in het gebruik de betekenis van afgodendienaars, maar naar zijn afleiding te oordelen, zou het “bewoners van de heide” moeten betekenen ! Een “maarschalk” is letterlijk een paardeknecht (maar is paard; schalk is knecht); het wordt evenwel gebruikt als titel van een voorman, hof- of legerbeambte ! Deze voorbeelden kunnen met vele andere vermeerderd worden. Niet de afleiding, maar het algemeen gebruik bepaalt de betekenis van een woord. Dat op grond van zijn afleiding het woord “ekklesia” zou moeten betekenen : een groep mensen, die uit een andere groep uit geroepen zijn, moet daarom afgewezen worden als onjuist!
Trouwens het woord ekklesia komt nergens in de Bijbel voor in een zodanig zinsverband, dat men daaruit zou mogen afleiden, dat de schrijver deze veronderstelde betekenis voor de geest heeft gestaan. Meer nog : ook uit de geschriften in de na-apostolische tijd blijkt nergens, dat men er toen deze betekenis in gezien heeft (Vgl. bijv. F.J.A.Hort : The Christian ecclesia). Pas in de vorige eeuw is deze opvatting gangbaar geworden. Maar ten onrechte !

Wat betekende het woord “ekklesia” dan volgens het gebruik in de toenmalige Griekse taal ?
Sommigen beweren, dat het eenvoudig “vergadering” betekende, zonder meer. Die gedachte wordt o.a. verdedigd in de Voorrede van de nieuwe vertaling van het Nieuwe Testament uitgave Voorhoeve. De Duitse vertaling, uitgave Brockhaus Elberfeld (de bekende “Elberfelder Bibel”) heeft zelfs in de Bijbeltekst het woord ekklesia overal vertaald niet door “Gemeinde” of “Kirche”, maar door “Versammlung” (vergadering )!

Bovengenoemde “Voorrede” zegt : “Het Griekse woord “ekklesia” betekent “vergadering”, hetgeen duidelijk blijkt uit Hand. 19 : 41, waar wij lezen, dat de stadsschrijver “de vergadering” liet gaan. Het duidt een vergadering aan van hen, die in de Griekse Staten burgerrecht hadden, tegenover zulke inwoners, die dit recht misten en die “pariokoi”, d.i. “vreemdelingen” en “bijwoners” genoemd werden. In het Nieuwe Testament wordt het woord ekklesia gebezigd zowel van de vergadering der Israëlieten in de woestijn (Hand. 7 : 38) als van de oproerige menigte te Efeze (Hand. 19 : 41)”.

Met deze opmerking komen wij inderdaad op de goede weg. Het is alleen maar jammer, dat de vertalers in hun uiteenzettingen halverwege zijn blijven steken, en niet ten volle tot de werkelijke betekenis van het woord ekklesia zijn doorgestoten. Want ekklesia betekent niet, zoals zij beweren, een vergadering in het algemeen. Niet elke mogelijke vergadering wordt in het Grieks ekklesia genoemd. Ekklesia is uitsluitend de naam voor — zoals genoemde Voorrede reeds zegt — de vergadering van degenen die in een Griekse Staat burgerrecht hadden.

De Griekse Staten in de Oudheid waren maar klein; één stad met de omgeving. In zulk een stad-staatje werd de hoogste regeermacht uitgeoefend door de volksvergadering; een bijeenkomst van alle vrije burgers (ekklèetoi), die daardoor telkens door een heraut met trompetgeschal uit hun huizen bijeengeroepen werden. Die volksvergadering kreeg dáárdoor de naam “ekklesia”. Dat oproepen der mannen van uit hun huizen naar de plaats der vergadering, is dus zo men ziet slechts een ondergeschikte bijkomstigheid, en zegt omtrent het wezen der aldus bijeengeroepen vergadering niets. De ekklesia was de regerende volksvergadering, met de hoogste soevereiniteit bekleed ! Dáár vielen de beslissingen omtrent de gewichtigste aangelegenheden van het volk.

Men zou zo’n Griekse ekklesia derhalve wel enigszins kunnen vergelijken met onze Tweede Kamer. Met dien verstande, dat hier niet het volk zelf, maar de afgevaardigden van het Nederlandse volk samenkomen om de regeermacht uit te oefenen.

Het is dus niet juist, dat met ekklesia elke willekeurige vergadering bedoeld kon zijn. Voor deze bijeenkomst van de leden ener vereniging bijv. gebruikte men steeds andere woorden, nooit “ekklesia”.
Ekklesia was alleen maar de regerende volksvergadering. Toen in later tijd de Griekse staatjes hun souvereiniteit kwijt raakten, verloor de ekklesia overal een groot deel van zijn betekenis, al bleef hij gehandhaafd. De naam ekklesia ging toen allengs over op iedere vergadering van het volk, ook op een feestvierende of zelfs een oproerige volksmenigte. Een enkele maal wordt dan zelfs de vergadering van een vereniging wel eens ekklesia genoemd, bij wijze van beeldspraak voor een algemene ledenvergadering. In die beeldspraak bleef echter uiteraard de gedachte aan volks-vergadering behouden.

Uit Hand. 19 : 41 blijkt dus volstrekt niet, dat — zoals de Voorrede der Voorhoevevertaling wat al te haastig beweert — ekklesia de naam zou zijn voor elke willekeurige vergadering. De daar bedoelde vergadering was de volksvergadering van Efeze. Wel niet op wettige wijze bijeengeroepen (vs. 39, 40), maar toch de volksvergadering, zoals die altijd en ook nu in het theater (vs. 29) bijeenkwam, en waarvan de stadsschrijver de voorzitter was (vs. 35). Efeze, aan de kust van Klein-Azië, was namelijk van ouds een Griekse stad, veel ouder zelfs dan Athene; waarin toen de hoogste regeermacht door de ekklesia werd uitgeoefend. In de verzen 32, 39 en 41 heeft onze nieuwe N.B.G.-vertaling het woord ekklesia dan ook terecht vertaald met “volksvergadering”.

Het zal nu ook duidelijk zijn, waarom in de Septuagint (de Griekse vertaling van het Oude Testament, die enkele eeuwen vóór Christus tot stand kwam) het Hebreeuwse woord “kahal” in de regel door “ekklesia” is weergegeven. Met “kahal” (in het Nederlandse Oude Testament meestal met “gemeente” vertaald), wordt het op plechtige wijze voor Gods aangezicht vergaderde volk lsraëls aangeduid. Kahal is dus niet het volk Israël zonder meer.  De Israëlieten, wonend in hun steden, worden nooit okahal (gemeente) genoemd.  Doch zodra dit volk in volksvergadering bijeengekomen was in Gods tegenwoordigheid, heette het “kahal”. Geen wonder, dat de Septuagint dit woord bij voorkeur door “ekklesia” vertaalde. En het Nieuwe Testament sluit zich daarbij aan en spreekt in Hand. 7 : 38 van de volksvergadering (ekklesia) der Israëlieten in de woestijn onder leiding van Mozes (De N.B.G.-vertaling heeft hier helaas “vergadering°’ in plaats van “volksvergadering”).

Ook de Israëlieten werden blijkens Num. 10 : 1, door trompetgeschal tot hun volksvergadering (kahal) opgeroepen.
In een vrije Griekse stadstaat bestond natuurlijk slechts één ekklesia, één volksvergadering. Die ekklesia kon op verschillende tijden, meerdere malen
‘s jaars, bijeenkomen, maar het was altijd dezelfde ekklesia, de volksvergadering van alle staatsburgers. Ook was de ekklesia compleet, ondanks het feit, dat misschien vele burgers niet waren opgekomen. Precies, zoals onze Tweede Kamer praktisch nooit voltallig vergadert, terwijl wij dan toch zeggen : de Tweede Kamer is bijeen, de Tweede Kamer heeft besloten, enz. En niet een deel van de Tweede Kamer !
Evenzo kende men onder Oud-Israël natuurlijk slechts één kahal, één ekklesia : de volksvergadering van het lsraëlietische volk.
En naar hetzelfde spraakgebruik is ook in de Christenheid één ekklesia denkbaar : de volksvergadering (gemeente) der gezamenlijke Christenen. Het is daarbij weer onverschillig of allen inderdaad aanwezig zijn. Zelfs als er maar zeer weinigen zijn samengekomen, dan nog zal het de ekklesia de volksvergadering der Christenheid zijn, als men tenminste inderdaad eenvoudig als christenen, als broeders in Christus, bijeen is voor Gods aangezicht en niet als leden van de een of andere vereniging of organisatie. Jezus Zelf heeft dit in klare woorden voor Zijn discipelen uitgesproken, toen Hij, sprekende over Zijn ekklesia (Gemeente), zeide : “Waar twee of drie vergaderd zijn in Mijn naam, daar ben Ik in hun midden” (Matth. 18 : 20).

“Twee of drie”, — dat is het kleinst denkbare aantal.
“Vergaderd in Mijn naam” — (letterlijk : tot Mijn naam), d.w.z. dat het de naam van Jezus is, en niets anders, niet het lidmaatschap van een of andere organisatie, die de vergaderden samenbindt.
‘Daar ben Ik in hun midden” , omdat Christus door Zijn Geest daadwerkelijk in de zijnen woont. Daardoor is die vergadering steeds compleet, en gelijkwaardig met alle andere vergaderingen van die aard.
“Waar”, — d.w.z. overal waar. Het doet er niet toe op welke plaats; het doet er natuurlijk evenmin toe op welke tijd. Overal waar en telkens wanneer kinderen Gods als zodanig bijeenkomen voor Gods aangezicht, is de Gemeente (ekklesia), de christenheid, vergaderd.

Maar wordt dan in het Nieuwe Testament het woord ekklesia niet nu eens gebruikt om de totale gemeente, en dan weer om een of andere plaatselijke gemeente aan te duiden ? En hoe verhouden zich eigenlijk die twee ?

Het antwoord luidt : het denkbeeld van een plaatselijke gemeente der christenheid is in de Bijbel onbekend. Trouwens ook het woord : “plaatselijke gemeente” kent de Schrift niet. Het Woord van God kent niet anders dan één gemeente, één ekklesia (volksvergadering), de volksvergadering der christenheid. Als de gelovigen in Korinthe als ekklesia, als gemeente bijeenkomen, dan is dat niet de gemeente van Korinthe, als een apart ding, maar dan is dat de gemeente te Korinthe. Let wel : DE gemeente !
Wat wij “plaatselijke gemeente” plegen te noemen, heet in de Bijbel eenvoudig “de gemeente”. Zij is niet een deel van het geheel, maar dat geheel zelf !

Treffend komt dat telkens uit voor wie maar aandachtig zijn Bijbel leest. In 1 Kor. 12 : 27 schrijft Paulus aan de gemeente te Korinthe : “Gij nu zijt het lichaam van Christus”.
Slaat dit op een zogenaamde “plaatselijke gemeente” te Korinthe ? is die plaatselijke gemeente het lichaam van Christus ? Zo ja, dan geldt dit evenzeer van de plaatselijke gemeente te Efeze en van die te Rome, enzovoorts. Dan zou Christus dus zoveel lichamen hebben als er plaatselijke gemeenten zijn ! Dwaasheid natuurlijk !

God heeft Hem als Hoofd gegeven aan de gemeente, die Zijn lichaam is (Ef. 1 : 22).   In 1 Kor. 12 : 12, 13 wordt duidelijk gezegd, dat wij
allen door één Geest tot één lichaam gedoopt zijn, en dat éne lichaam is
Christus. Te denken aan nog andere lichamen van Christus is absurd. Het is d e gemeente, de ekklesia, die zowel te Korinthe, als te Efeze en te Rome en op duizenden andere plaatsen vergadert. Altijd en overal DE gemeente, DE éne ekklesia ! Daarom schrijft Paulus aan de Korinthiërs ook niet : “Gij zijt één lichaam ” (naast nog andere), maar : “Gij zijt het lichaam van Christus”.

Dit kan ons opnieuw duidelijk worden, als wij het volgende vers in 1 Kor. 12 er bij lezen : “En God heeft sommigen aangesteld in de gemeente, ten eerste apostelen, ten tweede profeten, enz.”(vs. 28). Hier spreekt Paulus kennelijk over de gemeente in haar geheel, en niet over een dusgenaamde “plaatselijke gemeente” in Korinthe; in Korinthe waren immers geen apostelen. En toch past hij deze uitspraak, blijkens het voorafgaande, op de gemeente te Korinthe toe; een bewijs, dat hij die gemeente ziet als DE gemeente; niet als een deel van het geheel, maar als dat geheel zelf.

De dikwijls gestelde vraag naar de verhouding tussen “plaatselijke” en “totale” gemeente in de Schrift is volkomen zinloos. De Bijbel kent geen plaatselijke gemeente in onderscheiding van (als deel van) de totale gemeente. Wat men als plaatselijke gemeente meent te zien, is in werkelijkheid de totale gemeente. Het is DE gemeente, DE ekklesia, de volksvergadering der Christenheid.

In 1 Kor. 10 kunnen wij hetzelfde opmerken. “Is niet het brood, dat wij breken, een gemeenschap met het lichaam van Christus ? Omdat het één brood is, zijn wij, hoe velen ook, één lichaam; wij hebben immers allen deel aan het éne brood”. Wij, die het brood breken, wij die op dit ogenblik aan de tafel des Heren aanzitten, wij zijn één lichaam; niet een deel van het lichaam van Christus, maar dat lichaam zelf. Tot dat éne lichaam echter behoren tevens alle andere gelovigen, waar ter wereld zij zich ook mogen bevinden ! Deze allen worden dus in de ekklesia mede aanwezig gedacht. De ekklesia (volksvergadering), al zijn er naar het woord van Jezus zelf slechts twee of drie bijeen, wordt altijd als compleet gezien. En zij is inderdaad compleet, omdat Jezus Zelf met al Zijn heilsgoederen in haar midden is.

Het is wel zéér te betreuren, dat wij voor het Bijbelse woord ekklesia zulke nietszeggende vertalingen als gemeente en kerk in gebruik hebben genomen. Deze woorden staan ons in de weg, om tot het recht verstaan van wat de ekklesia (gemeente) van Christus eigenlijk is, door te dringen. Laten wij bij het lezen van de Bijbel er wel aan denken, dat met de gemeente van God (Christus) slechts de volksvergadering der christenheid bedoeld wordt in de zin als boven uiteengezet.
Die gemeente is alleen maar zichtbaar zolang ze bijeen is. Zodra de vergadering uiteengaat, is zij onzichtbaar geworden. Zij bestaat dan nog wel, maar alleen als begrip ! Het is er weer mee als met onze volksvertegenwoordiging. Zolang de Tweede Kamer in vergadering bijeen is, is ze duidelijk aanwijsbaar. Zodra echter de voorzitter met een hamerslag de vergadering der Kamer gesloten heeft, zijn er nog wel Kamerleden te zien, maar de Kamer zelf is onzichtbaar geworden. Zij bestaat dan alleen nog maar als een begrip.
De gemeente (ekklesia) van Christus wordt alleen zichtbaar, zodra en zo dikwijls kinderen Gods (hetzij velen of weinigen) in de naam van de Here Jezus vergaderd zijn. Is de vergadering uiteengegaan, dan is ze onzichtbaar geworden, en bestaat alleen nog als begrip. Wel is dan het volk van God nog zichtbaar, maar de gemeente Gods niet meer, want de gemeente is de volksvergadering, de ekklesia.

Op één bijzonderheid die een scherp licht laat vallen op wat de Bijbel op wat de Bijbel eigenlijk verstaat onder de ekklesia van God (van Christus), moge nog gewezen worden. De Christenen in één stad kwamen niet altijd op één plaats bijeen, maar vergaderden vaak op verschillende plaatsen in particuliere_ woningen, die daarvoor geschikt waren. Zo was het al dadelijk in Jeruzalem, waar de gelovigen “in de huizen” bijeen kwamen tot broodbreking, d.i. de avondmaalsviering (Hand. 2 : 46).
Ook in andere steden geschiedde hetzelfde, zoals vooral Rom. 16 aantoont in de verzen 5, 10, 11, 14 en 15, maar ook 1 Kor. 16 : 19; Kol. 4 15, Fil : 2. Het merkwaardige is nu, dat ook deze samenkomsten — blijkbaar in kleinere kring — gemeenten genoemd worden !
Schriftverklaarders hebben er de naam “huisgemeenten” aan gegeven, alsof deze een aparte grootheid waren; en zich toen vergeefs afgevraagd, in welke verhouding zulke huisgemeenten nu wel tot de “plaatselijke gemeente” stonden, of zij er ondergeschikt aan waren, in welke mate, enz. Op die wijze schept men zichzelf moeilijkheden bij het verstaan der Heilige Schrift !
Gods Woord gebruikt nergens het woord “huisgemeente”, evenmin als de uitdrukking “plaatselijke gemeente”; en wij moeten dat ook niet doen
De Schrift duidt al deze samenkomsten aan als “gemeenten”, d.w.z. als ekklesia’s, als volksvergaderingen der Christenheid. Met de naam ekklesia wordt te kennen gegeven, welk karakter die bijeenkomst draagt. Dat zij gezien moet worden als een bijeenkomst van de Christenheid in haar geheel; als een volksvergadering van het volk Gods. In de naam ekklesia ligt een dogmatisch waarderingsoordeel uitgedrukt. Zij is de erenaam voor een vergaderina, hoe groot of klein ook, in de naam van de Here Jezus. En zulk een vergadering kán die erenaam dragen, ook al zijn er slechts twee of drie personen bijeen, omdat Jezus Zelf, wonend in elk Zijner discipelen, in hun midden is.