ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ ΜΑΞΙΜΟΥ ΣΤΟ ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ

Μια σημαντική ημερίδα έλαβε χώρα στη Ρώμη την περασμένη εβδομάδα, στο Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο, για να εορτασθούν τα 50 χρόνια από τον θάνατο του καρδινάλιου Αgostino Bea (1881-1968), μιας πολύ σημαντικής προσωπικότητας της Καθολικής Εκκλησίας. 

Των εργασιών προήδρευσε ο επίσκοπος Brian Farrell, Γραμματέας Επιτροπής για την ενότητα των χριστιανών. 

Ο καρδινάλιος Bea, με παρότρυνση του Πάπα Ιωάννη 23ου δημιούργησε την γραμματεία για την ενότητα των χριστιανών το έτος 1962, εν όψει των διαδικασιών της Β’ Βατικανής Συνόδου, η οποία άλλαξε όχι μόνον την εσωστρέφεια της Καθολικής Εκκλησίας, αλλά υπήρξε και αφετηρία για επαναπροσέγγιση Κωνσταντινούπολης και Ρώμης.
Απαύγασμα αυτής της πρωτοβουλίας, υπήρξε η συνάντηση του Πατριάρχη Αθηναγόρα και του Πάπα Παύλου ΣΤ’ στα Ιεροσόλυμα το 1964 και η ακολουθήσασα  άρση του σχίσματος του 1054, το οποίο στην ουσία πραγματοποιήθηκε το 1204 με την κατάκτηση της Πόλης από τους Βενετσιάνους
Πληροφορικά ο καρδινάλιος Αgostino Bea γεννήθηκε στη Γερμανία, παιδί φτωχών αγροτών, αλλά από μικρός διακρίθηκε για την έφεση του προς την μάθηση. Ξεχώρισε για τις βιβλικές του σπουδές και από την δράση του στη Γερμανία (αρχές του 20ού αιώνα)  ενάντια του αντισημιτικού φαινόμενου, που άρχισε να εμφανίζεται στην τότε Γερμανία. Χειροτονήθηκε ως καρδινάλιος στην ηλικία των 79 ετών, ηλικία μεγάλη για τα τότε Καθολικά δεδομένα, δείχνοντας μια αξιοθαύμαστη ενεργητικότητα και παιδικό ενθουσιασμό στην νέα του αυτή αποστολή, στην δε πρώτη του επίσκεψή στην Κωνσταντινούπολη τόνισε ότι ο μόνος Αρχηγός της Εκκλησίας είναι ο Ιησούς Χριστός. Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας για πρώτη φορά τότε διατύπωσε σε επιστολή του τον όρο για την Εκκλησία της Ρώμης ως αδελφής Εκκλησίας.
Στην συνέχεια τον διαδέχθηκε ο καρδινάλιος Wiilebrands, οποίος μαθήτευσε κοντά του, από την αρχή της ίδρυσης της επιτροπής για την ενότητα των χριστιανών. Το 1964 συνόδευσε την Kάρα του Αποστόλου Ανδρέα στη Πάτρα, στο ταξίδι της επιστροφής του λειψάνου στον τόπο του μαρτυρίου του Πρωτοκλήτου (φωτό).

Διάφοροι εξέχοντες ομιλητές απ’ όλο τον κόσμο και διαφόρων δογματικών προελεύσεων συμμετείχαν στο συνέδριο, μεταξύ των οποίων και ο Μητροπολίτης Σηλυβρίας Μάξιμος. 
Με θέμα το πρωτείο του Πέτρου, ο Μητροπολίτης Μάξιμος πραγματοποίησε μια ομιλία εξαιρετικά ισορροπημένη – όπως σχολιάστηκε – και διαρθρωμένη σε τέσσερα σημεία. 
Τόνισε τα ακόλουθα: ότι σίγουρα το πρωτείο, όπως διατυπώθηκε με την πρώτη Βατικανή Σύνοδο του 1870 προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο και υπήρξε το βασικό σημείο τριβής των σχέσεων μεταξύ Ορθόδοξων και Καθολικών.
Για την ιστορία και μετά την δημοσίευση των διαφόρων σχετικών αρχείων και μεταξύ των Καθολικών υπήρξε έντονη δυσφορία για τις θέσεις του πάπα Πίου Θ’, που επέβαλε αυταρχικά στην ουσία τις θέσεις του και δεν έλαβε υπ’ όψιν τις έντονες αντιδράσεις των εκκλησιαστικών παραγόντων της τότε Καθολικής Εκκλησίας.
Αλλά αυτές οι ορθόδοξες αντιδράσεις και πολεμικές στις αποφάσεις της πρώτης Βατικανής Σύνοδου, υπενθύμισε την τοποθέτηση του ο Μητροπολίτης Σηλυβρίας, απέδειξαν με την πάροδο του χρόνου ότι δεν είχαν γονιμότητα και συνοχή και σίγουρα δεν έλαβαν υπ’ όψιν τα σημεία των καιρών. Δυστυχώς, αυτή η πολεμική γραμμή σκέψης εξακολουθεί να έχει δημοτικότητα ακόμη σήμερα στον ορθόδοξο χριστιανικό κόσμο, ακόμα και στο πιο πρόσφατο παρελθόν, καθώς ορισμένοι Ορθόδοξοι αντιπρόσωποι στον Θεολογικό Διάλογο μεταξύ των Ρωμαιοκαθολικών και των Ορθοδόξων Εκκλησιών, επέλεξαν να υιοθετήσουν αυτήν την πολεμική στάση στο ζήτημα της παπικής υπεροχής.
Η έννοια ενός Πρώτου, πρέπει λοιπόν να συζητηθεί τόνισε ο Σηλυβρίας Μάξιμος από θεολογική άποψη, όπως δείχνει σαφώς το έγγραφο της Ραβέννας, όπου η ευχαριστιακή εκκλησιολογία της κοινωνίας που βίωσε τόσο η Ανατολή όσο και η Δύση κατά την πρώτη χιλιετία, είναι το κλειδί για την άρθρωση μιας υγιούς θεολογίας της υπεροχής. Η εκκλησιολογία της κοινωνίας πρέπει να είναι η κατευθυντήρια αρχή για την αντιμετώπιση των σημερινών θεμάτων του διαλόγου μας.

Πρέπει κατά συνέπεια, υπογράμμισε ο Σηλυβρίας,  να τονισθεί η σημασία και αξία της έννοιας της συνοδικότητας, όπως επανειλημμένως ο Πάπας Φραγκίσκος επαναλαμβάνει, τονίζοντας ότι “πολλά πρέπει να μάθουμε επ’ αυτού από τους αδελφούς μας Ορθοδόξους”. 
Το κείμενο του Chieti (2016), “Η υπεροχή και η συνοδικότητα στη δεύτερη χιλιετία και σήμερα”, επικεντρώθηκε στο θέμα  της πρωτοκαθεδρίας και της συνοδικότητας κατά την πρώτη χιλιετία. Στη συνέχεια πρόσθεσε ότι οι συζητήσεις που επικεντρώνονται αυστηρά σε μια ιστορική προοπτική, δεν είναι αρκετές και μερικές φορές μπορούν να δημιουργήσουν μεγάλες δυσκολίες στο θέμα μιας παπικής υπεροχής, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της δεύτερης χιλιετίας.
Η αναφορά του στον Μητροπολίτη Ιωάννη Ζηζιούλα, επί του προκειμένου, υπήρξε σαφής σε αυτό το θέμα. Όπως γνωρίζουν οι περισσότεροι από εσάς, είπε ο Σεβ. Μάξιμος, ο Μητροπολίτης Ιωάννης, πρώην συμπρόεδρος του Διαλόγου μεταξύ των Ρωμαιοκαθολικών και των Ορθοδόξων Εκκλησιών, βλέπει ότι η ιστορική μέθοδος είναι μη ρεαλιστική και παραπλανητική. Στη συνέχεια υπογράμμισε ο Σηλυβρίας, ότι το πρωτείο είναι κατανοητό ως διακονία και όχι ως άσκηση εξουσίας στην Εκκλησία. Η σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας από τον Προκαθήμενο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, υπήρξε ένα παράδειγμα του πώς πρέπει να ασκείται η πρωτοκαθεδρία μέσα σε ένα συνοδικό πλαίσιο. Κατά συνέπεια η συνοδικότητα και το πρωτείο πρέπει να εκφράζουν την κοινωνία των τοπικών Εκκλησιών.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία υπογράμμισε, με έμφαση στο τέλος ο Σηλυβρίας, δεν είναι συν-ομοσπονδία αυτοκεφάλων Εκκλησιών, ενωμένη πνευματικά στην ίδια πίστη, τα μυστήρια και το διοικητικό σύστημα, όπως αναφέρθηκε πρόσφατα. Εννοιολογικά, αυτό αντιπροσωπεύει μια πολύ προτεσταντική ιδέα, αλλά την επικαλείται συχνά μια συγκεκριμένη ορθόδοξη πολεμική θεωρία που στοχεύει στην παπική υπεροχή της δικαιοδοσίας.
Η ενότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας σε παγκόσμιο επίπεδο επιτυγχάνεται με τον θεσμό των Συνόδων, των οποίων σε καθολικό επίπεδο προεδρεύει ο Οικουμενικός Πατριάρχης – ως επικεφαλής ολόκληρης της Ορθόδοξης Εκκλησίας.