ΕΝΑΣ "ΑΣΤΑΥΡΩΤΟΣ" ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ

ὑπό Μητροπολίτου πρ. Χαλκηδόνος Ἀθανασίου

“Μαμά, ποιός εἶναι αὐτός στό τέμπλο τοῦ ναοῦ μέ τό μπανικό;“ O Tempora! (Γερμανόπαις)

            Ὅπως εἶναι γνωστόν ὁ Σταυρός καί ὁ Ἐσταυρωμένος¹ συνιστοῦν τά κατ’ ἐξοχήν σύμβολα τοῦ Χριστιανισμοῦ, τοῦ μέχρι τῆς σήμερον σταυρουμένου ὑπό πολλῶν λαϊκῶν καί οὐχί μόνον! Πολυμερῶς(δόξα τῷ Θεῷ) καί πολυτρόπως (Ἑβρ. α΄, 1). Ἦτο, λοιπόν, λίαν φυσικόν οὗτος νά ἀποτελέσῃ ἱστορικῶς καί δογματικῶς ἕν τῶν σημαντικοτέρων εἰκονογραφικῶν θεμάτων τῆς Χριστιανικῆς τέχνης.

            Οὕτω ὑπάρχουν ἐξαίσια ἔργα τῆς Βυζαντινῆς, Ρωμανικῆς καί Γοτθικῆς περιόδου, καθώς τῶν Rubens, Velasquez, Greco, Grünewald, Dürer, κ. ἄ. ἐν τῇ Δύσει. Ἔργα περιώνυμα ζωγραφικῆς, γλυπτικῆς καί μικροτεχνίας μεγάλων διαστάσεων, ἀλλά καί μικρῶν ὡς εἰς τήν Παναγίαν τοῦ Χάρου, μέ ὑπτίους τούς πόδας καί τάς χεῖρας ἤ καμπυλωτάς καί τό σῶμα εὐθυτενές, κατά τήν linea serpentinata ἤ ἄλλας στάσεις, ὅπως εἰς τά ἔργα τοῦ Κ. Παλαιοκαπᾶ. Οἱ Ἐσταυρωμένοι οὗτοι εὑρίσκονται, ὡς πρός τήν μορφήν τοῦ Κυρίου ἐζωγραφισμένοι ἐπί τοῦ σταυροῦ, μορφολογικῶς, ἤ ἀνεξάρτητοι μετά τοῦ σταυροῦ ἤ ὄχι, οἱονεί ἀνασκολωπισμένοι, πλαστικοί ἤ οὔ ὡς “ἀσταύρωτοι Ἐσταυρωμένοι” ποικίλλουν δέ καί αἱ μορφαί των, ὡς πρός τήν τοποθέτησιν καί τόν ἀριθμόν τῶν ἥλων τῶν χειρῶν καί τῶν ποδῶν.

            Οὕτω λοιπόν εἰς τόν ναόν τῆς Θεοτόκου Aulhausen τῶν Κιστερκιανῶν τῆς Γερμανίας (13ος αἰ.), ἠμπορεῖ τίς νά θαυμάζει ἕνα ἐντυπωσιακό σταυρό. Δημιουργός του εἶναι ὁ J. Bocker τοῦ ἐργαστηρίου Goldstein τῆς Φρανκφούρτης, γνωστοῦ διά τούς γνωστικούς περιορισμούς του. Καί ἐξετέλεσε τοῦτο τῇ βοηθείᾳ τοῦ γλύπτου E. Stark ἐπί τῇ ἀναστηλώσει τοῦ ναοῦ.

            Πρόκειται δι’ ἕν ἔργον ἄνευ λεπτομερειῶν ἐπί κυβικῆς βάσεως, ἄνευ κόμης, γενείου καί λεντίου, στοιχειώδες καί μνημεικόν (Lopidar) “χονδροειδοῦς” πώς χαρακτῆρος, παρουσιάζον τόν Χριστόν τελείως γυμνόν μέ ἀτημελήτους πόδας καί χεῖρας. Διακριτικά εἶναι τά πολλά ρήγματα τοῦ ξύλου, κατακορύφως, ὡς φυσικῶς πώς διάκοσμος, ἐνθυμίζων ὀλίγον τόν Maillol.

            Ἡ ἱστορία του ἤρχισεν εἰς τό δάσος ὅπου μία δρῦς 300 ἐτῶν καθηρέθη ἐγκληματικῶς -ἕν τοῦτ΄ ἔστιν δενδρικόν μνημεῖον- παρουσίᾳ τοῦ καλλιτέχνου. Ἐξ αὐτοῦ ἐκόπη τμήμα 5 τόνων, ἐτοποθετήθη δέ εἰς τό εργαστήριο μετά ἱκριώματος πέριξ αὐτοῦ. Ὁ γλύπτης εἰργάσθη ἐπί δύο ἔτη. Παριστά ἕνα ὄρθιον ἄνδρα μέ ἀνοικτάς τάς χεῖρας συμβολιζούσας τόν σταυρόν ἥ τόν τά πάντα περιβάλλοντα καί προφυλάσσοντα Χριστόν, ἕνα εἶδος σταυροῦ καί ἀνθρώπου ἐν ταὐτῷ, ὁ ὁποίος  δεικνύει τάς πληγάς του καί σιωπᾶ (πρβλ. τόν Χριστόν Λυτρωτήν τοῦ Rio de Janeiro). Ποίος ὅμως συγκινεῖται σήμερον;

            Πιθανῶς ὁ Bockelt ἦτο ὁ ἴδιος τό μοντέλον, διότι εἰργἀζετο ἄνευ προσχεδίου, ψηλαφῶν διαρκῶς τό σῶμα του. Ἐνίοτε τό ξύλον ἐδάκρυζεν! Ὄταν ἐπεράτωσε τό ἔργον δέν ἤθελε πλέον να κτυπᾶ τάς πληγάς. Τό ἔπραξεν ἐνίοτε, ἀλλά πονῶν, ὡσάν ὤφειλε νά κόπτει σάρκας.

            Ἡ C. Sölling εἰκονολογικῶς διερωτᾶται μήπως ὁ Θεός εἶναι αὐτιστικός καθ’ ὅτι εἶναι δυσχερές νά ἔλθει τις εἰς ἐπαφήν μέ αὑτόν. Διέρχεται ἔμπροσθεν ἡμῶν χωρῖς ἴσως νά μᾶς λαμβάνει ὑπ’ ὄψιν. Πολλοί θεολόγοι φησίν, ὅτι εἶναι λίαν πλησίον, καί ὅμως φαίνεται νά εἶναι πολύ μακράν. Διό καί διερωτᾶται τίς ποῖος εἶναι δι’ ἑαυτόν καί ἡμεῖς δι΄ αὐτόν;

            Ἐάν εἶναι τέλειος, τότε καί τά αὐτιστικά αὐτοῦ στοιχεῖα ἀνήκουν εἰς τήν τελειότητά του. Ὄπισθεν ὅμως τοῦ αὐτιστικοῦ Θεοῦ ὑπάρχει παράδοξον τι: τοῦτ’ ἔστιν ἡ ἀπόστασίς του προκαλεί τήν ἐγγύτητα ἡμῶν. Ἐάν εἶναι παρών ἐν τῇ ἀποστάσει, δίδει χῶρον διά νά τόν ἀναζητῶμεν καί ἐρχόμεθα εἰς ἐπαφήν μέ αὐτόν.

            Ὁ Θεός διά τῆς παρουσίας του δέν μᾶς “πιέζει”. Εἶναι παρών καί ἀναμένει νά ἀνακαλυφθεί καί δή διά τοῦ Ἱησοῦ. Ὅσον ἐκτιθέμεθα εἰς προκλήσεις, τόσον καθιστάμεθα ἀπαθέστεροι καί διά τήν ἀπαλλαγήν ἐκ τῶν δεινῶν καί τήν νεομόρφωσιν τῶν αἰσθήσεων βοηθεῖ ὁ ἀπομακρυνόμενος Χριστός. Τό κενόν δημιουργεί πληρότητα καί ἡ ἀπομάκρυνσις περιέργειαν πρός ἐπαφήν.

            Ὁ πλησίον Θεός μένει ἀκατάληπτος καί εἰσδύει μέχρι κάτωθεν τοῦ δέρματος. Πληγάς κάι τοιαύτα θαύματα ἠμπορεῖ νά βιώσει ὁ ζῶν μετά τῶν αὐτιστικῶν προσώπων.²

Μήπως ἡ πανδημία τοῦ Κορωναϊοῦ δημιουργεί πλείστους ὅσους αυτιστικούς. Κύριε καί Θεέ φύλαξον ἡμᾶς.

* * *

1. K. Wessel, Die Kreuzigung, Ρέκλινγκxάουζεν, 1966.

2. C. Cuticcio – C. Sölling, Ein autistische Gott? über Christus – Skulptur in der Aulhausener Marienkirche, Public Forum ἀριθμ. 22 (2020) 40-41.